Bu keşif, atom çekirdeklerinin sanılandan daha karmaşık olduğunu ve ağır elementlerin oluşumuna dair yeni ipuçları sunabileceğini gösteriyor. Araştırmayı gerçekleştiren Surrey Üniversitesi’nden bilim insanları, “208Pb, nükleer fiziğin temel taşlarından biri olmasına rağmen hâlâ çözülemeyen bir bilmece” ifadelerini kullandı.
KURŞUN 208 NEDEN ÇİFTE BÜYÜLÜ SAYILIYOR?
Kurşun-208, nükleer fizikte özel bir yere sahip. Atom çekirdeğindeki proton ve nötron sayısı belli “büyülü” (magic) sayılara ulaştığında, bu parçacıklar tam dolu bir kabuk oluşturur. Eğer hem protonlar hem de nötronlar bu özel sayılara sahipse, atom “çifte büyülü” (doubly magic) olarak adlandırılır.
208Pb, 82 proton ve 126 nötron içerdiği için çifte büyülü bir çekirdeğe sahip ve bu özellik onu en kararlı ağır element izotopu yapıyor. Fizikçiler, bu kadar kararlı bir atom çekirdeğinin mükemmel küresel bir şekle sahip olması gerektiğini düşünüyordu. Ancak ABD’deki Argonne Ulusal Laboratuvarı’nda yapılan deneyler bu teoriyi çürüttü.
KÜRE DEĞİL, BASIK ÇEKİRDEĞE SAHİP
Bilim insanları, Argonne Ulusal Laboratuvarı’nın GRETINA gama ışını spektrometresini kullanarak 208Pb’nin çekirdek yapısını inceledi. Deneyde, atom çekirdekleri ışık hızının yüzde 10’u (yaklaşık 30.000 km/s) hızla ilerleyen parçacıklarla bombalandı.
Bu çarpışmalar, çekirdeğin kuantum durumlarını uyararak fizikçilerin atomun iç yapısını analiz etmesine olanak tanıdı. Dört ayrı kuantum durumu ölçüldüğünde, beklenmedik bir şekilde 208Pb çekirdeğinin hafifçe basık bir küre (oblate spheroid) olduğu ortaya çıktı.
Surrey Üniversitesi’nden Paul Stevenson, “Bu deneyler, çok iyi anladığımızı düşündüğümüz bir konuya yeni bir bakış açısı kazandırdı” diyerek, 208Pb’nin neden bu şekle sahip olduğunu henüz bilmediklerini ifade etti.
YENİ TEORİLER ÜZERİNDE ÇALIŞILIYOR
Bu keşif, atom çekirdeklerinin düşündüğümüzden daha karmaşık olabileceğini gösteriyor. Bilim insanları, 208Pb’nin titreşimlerinin düzensiz olması gibi olasılıkları değerlendirmeye başladı. Yeni teoriler geliştirilerek, çekirdeklerin şekillerini belirleyen dinamik süreçler daha iyi anlaşılmaya çalışılacak.
Araştırmacılar, nükleer fiziğin temel yapı taşlarından biri olarak görülen 208Pb’nin bile bilinmeyen yönlerinin olduğunu ve bu keşfin atom çekirdeklerinin nasıl oluştuğuna dair yeni sorular doğurduğunu belirtiyor.
Bu çarpıcı bulgular, Physical Review Letters dergisinde yayımlandı.